Araç değer kaybı öz bir anlatımla trafik kazası sonucu hasara konu olmuş aracın, onarımı yapıldıktan sonra dahi kazalı olmasından bahisle aracın değerinin kazadan önceki değerine göre azalmasıdır. Diğer bir deyişle hasar gören aracın piyasadaki değerindeki değişimdir. Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’nın 5. Maddesinde ‘‘Hak sahibinin kaza tarihi itibariyle bu genel şartta tanımlanan ve zarar gören araçta meydana gelen değer kaybı dahil doğrudan malları üzerindeki azalmadır. Sigortalının sorumlu olduğu araç kazalarında değer kaybı, talep edilmesi halinde ilgili branşta ruhsat sahibi sigorta eksperleri tarafından tespit edilir. Değer kaybının tespiti bu genel şart ekinde yer alan esaslara göre yapılır’’ şeklinde düzenlenmiştir.

Her ne kadar araç değer kaybının hesabı eksperlere bırakılsa da ilgili hesaplamanın hangi kriterlere göre yapılacağı araç sahipleri açısından merak uyandırmaktadır. Bu yazıda ilgili hesabın bilirkişilerce neye göre yapılacağı açıklanmaktadır.

Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’nda değer kaybı hesaplama formülü dört ana başlık altında incelenmiştir.

1-  Boya uygulanan aksamlar

2-  Kaynaklı ana parçalarda düzeltme

3-  Kaynaklı ana parçalarda değişim

4-  Yukarıda yer almayan parçalar

Her aracın kendine özgü bir durumu olduğundan dolayı değer kaybının tespiti 2*2=4 kesinliğinde objektif bir formülle hesaplanamamaktadır. Pek çok farklılık bu hesaplama hususunda önem arz etmektedir.

1-  Aracın kilometresi

2-  Hasarlı parçaların niteliği (plastik aksam & metal aksam)

3-  Hasarlı parçaların sayısı

4-  Aracın hasar geçmişi (nitelik & nicelik)

5-  Aracın marka ve model bilgisi

6-  Aracın üretim yılı

7-  Aracın trafiğe çıkış tarihi

Yukarıdaki özellikler ve burada yer verilmeyen diğer özellikler de dikkate alındığından eksper ve bilirkişiler, somut bir formülden yola çıkmayıp ortalama olarak aynı özelliklere sahip bir aracın hasarsız değeri ve hasarlı değeri arasındaki farkı bulmak ve bu şekildeki araçların ortalamasını almak suretiyle bir hesaplamaya başvurmaktadırlar.

Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2014/15955 E. 2014/13034 K. 30/09/2014 Tarihli kararında:

‘‘… Davaya konu araçta kaza tarihinden önceki herhangi bir hasar yok ise: aracın kazasız piyasa rayici belirlenip buna göre hasarlı hali arasında fark değer kaybı kabul edilmelidir. …’’ şeklinde bir hüküm kurmuştur.

Yargıtay 4. Hukuk Dairesi’nin 2021/21252 E. 2022/5913 K. Sayılı kararında:

“… Yargıtay uygulamasına göre değer kaybı, aracın trafik kazası sonucu hasarlanıp onarılmasından sonraki değeri ile hiç hasarlanmamış haldeki değeri arasındaki farka ilişkin olup, araçtaki değer kaybı belirlenirken, aracın markası, yaşı, modeli ve hasar gördüğü kısımları dikkate alınarak aracın kaza tarihinden önceki 2. el satış değerinin tespiti ile aracın tamir edildikten sonra ikinci el satış değerinin tespiti ve arasındaki fark göz önüne alınmaktadır. Dolayısıyla mahkemece AYM’nin iptal kararı sonrasında verilen 6.10.2020 tarihli kararda bilirkişi raporunda Yargıtay uygulamasına göre hesaplama yapan seçenek yerine, genel şartlara göre hesaplama yapan seçeneğin hükme esas alınması doğru olmayıp 6100 sayılı HMK’nın 363. maddesi gereği kanun yararına bozma isteminin kabulüne karar vermek gerekmiştir… .” şeklinde bir hüküm kurmuştur.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2017/2049 E. 2021/771 K. Sayılı kararında

“… Kazanın oluş şekline göre değişkenlik göstermekle birlikte, kazalı bir araçta hayatın olağan akışına göre değer kaybı oluşacağı muhakkaktır. Kazalı bir araçta değer kaybı oluşup oluşmadığı veya oluşan değer kaybının miktarı; aracın modeli, markası, kaza tarihindeki yaşı, kilometresi, hasarın nitelik ve niceliği vs. gibi hususlara bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Değer kaybı; bahsedilen kriterler göz önüne alınarak, aracın hasarsız hâliyle ve kaza tarihi itibariyle serbest piyasadaki ikinci el piyasa rayiç değeri ile aracın hasarı onarıldıktan sonraki hâline göre serbest piyasadaki ikinci el piyasa değeri arasındaki farkın tespit edilmesiyle bulunur. … ” şeklinde hüküm kurmuştur.

Araçların rayiç bedellerinin tespitinde ise genellikle ikinci el araç satış sitelerindeki fiyatların ortalamasının alınması analizi ve Türkiye Sigorta Birliği kasko değer sorgulaması analizi kullanıldığı görülmektedir.